Οι ηλίθιοι

Lars Von Trier : ΟΙ ΗΛΙΘΙΟΙ

Υπάρχουν ταινίες που ο θεατής παρακολουθεί απλά για να περάσει ευχάριστα την ώρα του και ταινίες που προκαλούν ακραίες αντιδράσεις, ξεσπάσματα και φιλοσοφικές σκέψεις (όλ’αυτά βέβαια στα πλαίσια της υποκειμενικής αντίληψης και γνώμης του κάθε θεατή). Οι «Ηλίθιοι» ανήκουν αδιαμφισβήτητα στη δεύτερη κατηγορία.

Γυρισμένη σύμφωνα με τις αρχές του περίφημου «Dogma 95»(του οποίου δημιουργός είναι ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης της ταινίας Λαρς Φον Τριερ) πραγματεύεται τον εγκλεισμό του σύγχρονου αστού σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που τον οδηγεί σταδιακά στην αποξένωση του από τον ίδιο του τον εαυτό και την πλήρως εναρμονισμένη με την κοινωνική ηθική συμπεριφορά του. Όμως τι θα απογίνει το προσωπικό ήθος του κάθε ανθρώπου; Θα συνεχίσει να συντρίβεται από την κοινωνική ηθική ή θα βρει διέξοδο έκφρασης; Τι είναι διατεθειμένος να ρισκάρει ο καθένας μας για να αποκτήσει την πολυπόθητη ισορροπία;

Η ταινία ξεκινάει με μια θλιμμένη γυναίκα (το μυστικό της θλίψης της μένει καλά κλειδωμένο μέχρι το φινάλε της ταινίας) να γίνεται μάρτυρας μιας «παράστασης» μελών μιας ομάδας σε ένα εστιατόριο. Οι άνθρωποι αυτοί συμπεριφέρονται σαν ηλίθιοι (διανοητικά καθυστερημένοι) ξεγελώντας τον κοινωνικό χώρο που βρίσκονται κάθε φορά. Θα τους ακολουθήσει στο κρησφύγετο της ομάδας, θα γνωρίσει και τους υπόλοιπους και θα γίνει μέλος της. Τα μέλη της ομάδας έχουν ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο και τις κοινωνικές τους υποχρεώσεις τους στις οποίες συμπεριφέρονται ανάλογα, όταν όπως συμμετέχουν στην ομάδα αυτή επιδίδονται στην αναζήτηση της ικανοποίησης της χαμένης παιδικότητας και αθωότητας τους και των ενστίκτων τους. Συμπεριφέρονται ελεύθερα, όπως γουστάρουν πραγματοποιώντας κάθε είδους τρέλα και εξωτερικεύοντας (κάτω από το κάλυμμα της ηλιθιότητας και την ανάλογη κοινωνική αντίδραση που προκαλεί) τις εσωτερικές ανάγκες τους, οι οποίες έχουν καταπιεστεί στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα και ζητούν απεγνωσμένα να εκφραστούν.

Αυτός ο κόσμος όμως θα διαλυθεί (αυτό δεν είναι μυστικό, το προδίδει το σενάριο από την αρχή της ταινίας) όταν ανάμεσα στα μέλη της ομάδας θα εισέλθουν προστριβές και προβλήματα. Διάφορα μέλη της ομάδας υποκρίνονται, ζώντας απλώς ένα ευχάριστο διάλειμμα, ένα ευχάριστο ψέμα. Στο σημείο αυτό ως απόδειξη της ανάγκης τους για συμμετοχή ζητείται από τα μέλη η υπέρτατη δοκιμασία: Η έκφραση της ηλιθιότητας μέσα στο στενό κοινωνικό περιβάλλον, την οικογένεια, την εργασία κ.ο.κ. Και εδώ μπαίνει το δίλημμα: Αν δεν το κάνεις φεύγεις, αν το κάνεις χάνεις τη δυνατότητα φυγής από την ομάδα, αφού εγκυμονεί ο κίνδυνος της απόρριψης από το στενό, φυσιολογικό περιβάλλον. Εκεί θα φανεί ποιος πραγματικά έχει ανάγκη τη συμμετοχή στην ομάδα και ποιος απλά κάνει το κέφι του και το παιχνίδι του μην έχοντας τίποτα να χάσει.

Η ταινία προκαλεί και ζητάει πολλά και από τον ίδιο το θεατή, ο οποίος ενδέχεται κάτω από την εμπειρική πίεση της απίστευτης βλακείας που χαρακτηρίζει το υπάρχον κοινωνικό σύστημα να την απορρίψει, πολύ απλά γιατί θα θεωρήσει ότι δεν εκφράζει το (μπολιασμένο γερά από τη σάπια κοινωνική ηθική) ήθος του. Αν όμως μπει στο trip να βιώσει την ταινία και να εισχωρήσει στον κόσμο της, θα ανταμειφθεί με μια εμπειρία ζωής και θα γεννηθούν μέσα του πλήθος ερωτημάτων, όπως π.χ. τι ευθύνεται και έχουν φτάσει τα πράγματα ως εδώ, γιατί έχει η κοινωνία αυτή την απαίσια υποκριτική και εκμεταλλευτική μορφή και μέχρι σε ποιο σημείο είναι διατεθειμένος να ρισκάρει για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και να αποκτήσει ποιότητα ζωής. 

Εκεί παρασύρεται από το αυτοσχεδιαστικό-βιωματικό παίξιμο των ηθοποιών , το σχιζοφρενικό μοντάζ, το feeling που δημιουργεί η κινητή κάμερα και η ρεαλιστικότατη αφήγηση της ιστορίας από τον Λαρς Φον Τρίερ. Ενός μεγάλου δημιουργού που μας παραδίδει μια από τις σημαντικότερες ταινίες στην ιστορία του σινεμά. Μετά το σοκ της παρακολούθησης των ακραίων περιστατικών και σκηνών της ταινίας ο θεατής καλείται να επιλέξει την επιστροφή στο καβούκι του, τη σιωπή του και την «ασφάλειά» του ή τη ριζική αλλαγή της ζωής του. 

Σ. Ζ.