Χαμένη Λεωφόρος

LOST HIGHWAY (1997)

Ο κινηματογράφος είναι η γραφή της κίνησης. Η κίνηση, με τη σειρά της, αποτελεί μία μεταβολή του χώρου, πάντα όμως σε σχέση με το χρόνο. Στην ουσία, δηλαδή, ο κινηματογράφος είναι η τέχνη που είτε καταγράφει είτε αναπαριστά (το ένα δεν αποκλείει το άλλο) το χωροχρόνο. Η ουσιαστική του διαφορά με την τέχνη της φωτογραφίας ή της ζωγραφικής είναι ότι ο χώρος δεν αιχμαλωτίζεται μόνος του (στιγμιότυπο), αλλά μαζί με την χρονική του εξέλιξη (κίνηση). Και η τέχνη του θεάτρου ασχολείται με την κίνηση και την παρουσίαση ενός συγκεκριμένου χωροχρόνου. Δεν υπάρχει όμως η δυνατότητα καταγραφής και επεξεργασίας του. Μ’ αυτήν την έννοια, ο κινηματογράφος ίσως είναι πιο κοντά ως τέχνη στη λογοτεχνία, που περιγράφει και καταγράφει το χώρο και το χρόνο, παρά στο θέατρο.

Η απίστευτη δυνατότητα που έχει ο κινηματογραφιστής να «σμιλέψει», όπως λέει κι ο Α.Ταρκόφσκι, το χρόνο και να χρησιμοποιήσει ως εκφραστικό μέσο την ίδια την εξουσία του πάνω στο χώρο και το χρόνο, δυστυχώς, παρέμεινε ανεκμετάλλευτη, προκειμένου ο κινηματογράφος να γίνει όσο πιο προσιτός και εύπεπτος γίνεται. Ευτυχώς, ο κανόνας έχει και τις εξαιρέσεις του. Μία από αυτές είναι ο David Lynch. Στην επιβεβλημένη γραμμική αφήγηση μιας και μοναδικής ιστορίας, με αρχή-μέση-τέλος έρχεται το 1997 -δύο χρόνια μετά την κατάρριψη των πιο στέρεων και κατεστημένων κινηματογραφικών κανόνων από τον Λαρς φον Τριερ και τον Τόμας Βίντεμπεργκ (Δόγμα ’95)- να απαντήσει με τη Χαμένη Λεωφόρο, προσπαθώντας και τελικά καταφέρνοντας να καταρρίψει στην πράξη κάθε έννοια γραμμικότητας, συνέχειας και συνοχής. «Θέλω να θυμάμαι τα πράγματα όπως θέλω εγώ, κι όχι αναγκαστικά όπως πραγματικά συνέβησαν», λέει ο πρωταγωνιστής σε μία από τις πρώτες σκηνές της ταινίας, και προετοιμάζει το θεατή για τον τρόπο που θέλει να αφηγείται τα γεγονότα ο Lynch. Μπορούμε, από δω και πέρα να μιλάμε για έναν άλλο, καινούριο κινηματογράφο.

Ο χρόνος είναι υποκειμενικός. Εξαρτάται από το που βρίσκεσαι και με τι ταχύτητα κινείσαι. Κι ο κινηματογράφος είναι η μόνη τέχνη που μπορεί να το αναδείξει αυτό. Ο Lynch όχι απλά το αναδεικνύει, με τη Χαμένη Λεωφόρο, αλλά πειραματίζεται και με το μεταφυσικό ενδεχόμενο της αλληλεπίδρασης διαφορετικών μεταξύ τους χωροχρόνων. Κι όταν φτάσει ο ένας να καθορίζει τον άλλον, τότε η γραμμή του χρόνου έχει καμπυλωθεί τόσο πολύ ώστε να γίνει κύκλος.

Ενδεχομένως ο Lynch, σ’ αυτήν την ταινία, να μπορεί να κατηγορηθεί για φορμαλισμό. Για προσκόλληση δηλαδή στη φόρμα, στη μορφή, και άγνοια ή παράλειψη του περιεχομένου. Η μορφή που επιλέγει όμως να καταγράψει και να παρουσιάσει το χρόνο, τελικά φτάνει να γίνει το ίδιο το περιεχόμενο της ταινίας. Ένα μυστήριο, ένα αίνιγμα, που για να λυθεί πρέπει να γίνει εγκεφαλική αποκωδικοποίηση του μυαλού του σκηνοθέτη. Τελικά, δηλαδή, αυτός ο νέος κινηματογράφος, -που δυστυχώς, υπάρχουν πολύ λίγα δείγματά του- φτάνει να δημιουργήσει, αν αντιμετωπιστεί χωρίς προκαταλήψεις, και ένα νέο θεατή, που θα μπαίνει σε διαδικασίες σκέψης και συζήτησης πρωτόγνωρες για αυτόν, σε σχέση με τις επιδράσεις άλλων μορφών τέχνης ή του κλασικού γραμμικού κινηματογράφου.

Καλώς ήρθατε στον κινηματογραφικό κόσμο του David Lynch.

Χ.Θ.