ΕΠΟΜΕΝΗ ΠΡΟΒΟΛΗ 28/11

(Το κείμενο εκφράζει προσωπικές απόψεις μέλους της ομάδας)

Άραγε πόσοι εκεί έξω να σκέφτονται μια επανάσταση;

Αυτή τη στιγμή λίγοι. Είναι η ώρα που παίζονται τα σίριαλ…

Σήμερα, μια ματιά γύρω μας, είναι αρκετή για να καταλάβουμε το νόημα της παραπάνω φράσης. Δεν είναι ούτε στο ελάχιστο υπερβολικό να λέμε ότι η τηλεόραση διαμορφώνει συνειδήσεις, εξημερώνει, αποχαυνώνει. Ουσιαστικά μας δείχνει πώς να ζούμε, μας διδάσκει το σωστό και το λάθος, πάντα μέσα στα πλαίσια της μικροαστικής ηθικής. Αποτελεί το καλύτερο όργανο του συστήματος. Υποκουλτούρα, παρακμή, και επιλεκτική ενημέρωση περιλαμβάνονται στο μενού του μαγικού κουτιού σε καθημερινή βάση.

Παρόλα αυτά οι Ευρωπαίοι βλέπουν 4 ώρες την ημέρα τηλεόραση στερώντας έτσι από τον εαυτό τους την ευκαιρία να σκεφτούν, να προβληματιστούν για τη μιζέρια της καθημερινότητάς τους, να αντιδράσουν και να αγωνιστούν για να βελτιώσουν τη ζωή τους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν απλά ευτυχισμένοι που έχουν την ελευθερία να κάνουν ότι θέλουν, παραβλέποντας βέβαια το γεγονός ότι η μόνη ελευθερία που υπάρχει σήμερα είναι η ελευθερία της αγοράς. Ας μην ξεχνάμε ότι ο καθένας από μας είναι τόσο ελεύθερος όσο του επιτρέπεται από τους συνταγματικούς νόμους, από τον ελεύθερο(;) χρόνο του κι από το εισόδημά του. Στον καπιταλισμό, όσο περισσότερο ελεύθερος είναι κάποιος, τόσο περισσότερο καταπιεσμένος είναι κάποιος άλλος, ακριβώς ότι ισχύει και για τον πλούτο δηλαδή.

Ακόμα όμως και κάποιοι από αυτούς που δείχνουν ότι θέλουν μια επανάσταση και μοιάζουν να το πιστεύουν, πόσο φτιαχτοί και πόσο μέρη του συστήματος είναι. Διότι το σύστημα φρόντισε και γι αυτό. Να γίνει δηλαδή κι η επανάσταση “trendy”, σήμα κατατεθέν της εφηβικής ηλικίας και της ονειροπόλησης που τη χαρακτηρίζει. Σήμερα είναι της μόδας, ειδικά στους φοιτητές, να είσαι επαναστάτης, με μακριά μαλλιά και μούσια, φορώντας το μπλουζάκι του Τσε, μιμητής μιας περασμένης εποχής, στην οποία όλα αυτά είχαν νόημα γιατί ήταν όντως ανατρεπτικά. Σήμερα τα υιοθέτησε το ίδιο το σύστημα και μοιάζουν πια ειρωνικά σύμβολα μιας συμβιβασμένης σε όλα γενιάς.

Καθημερινά πρέπει να παλεύουμε έτσι ώστε να μη συμβιβαζόμαστε μ αυτό που ζούμε. Χρειάζεται τεράστια προσπάθεια για να αντισταθεί κάποιος στο ρεύμα της εποχής και να μην ξεγελαστεί με τα καθημερινά μικρολάφυρα του καπιταλισμού. Δεν είναι σίγουρο αν η λύση είναι τελικά μια επανάσταση έτσι όπως αυτή έχει οριστεί. Διότι οι επιθέσεις του συστήματος είναι καθημερινές και βίαιες. Τολμούν κάθε τόσο να αμφισβητούν τα κεκτημένα του λαού και άρα η μάχη είναι αδιάκοπη. Μέρα με την ημέρα πρέπει να δίνονται και δίνονται αγώνες. Μέρα με την ημέρα αλλάζει ο κόσμος. Θα οδηγηθεί στην εξαθλίωση αν αφεθεί στα χέρια των καταπιεστών του λαού. Θα εξελιχθεί σε καλύτερο μόνο αν εμείς τον κάνουμε καλύτερο.

Η ταινία

Ο Hans Weingartner τολμάει να θίξει θέματα που προβληματίζουν άτομα σαν τους ήρωες τις ταινίας και φέρνουν σε αμηχανία τους βολεμένους του σήμερα. Με διάθεση ανατρεπτική, το επιθετικό “The Edukators” επιχειρεί να προβληματίσει, από τον τίτλο ακόμα (Οι Μέρες Της Αφθονίας Σας Είναι Μετρημένες), σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.

Ο Jan και ο Peter είναι δυο νεαροί φίλοι που ζουν στο Βερολίνο. Ο Jan είναι ένας ιδεολόγος και τον διακρίνει η μαχητική του διάθεση να αλλάξει τον κόσμο. Θέλει να κάνει μια επανάσταση αλλά δεν ξέρει από πού να ξεκινήσει. Ο συνομήλικός του, Peter, ασπάζεται τις ιδέες του φίλου του όντας παράλληλα περισσότερο cool . Δεν ανέχονται την εκμετάλλευση και την αδικία που διαπράττεται εις βάρος των πολλών, ώστε να θησαυρίζουν οι λίγοι. Γεμάτοι επαναστατικές ιδέες, προσπαθούν να δείξουν την αντίθεσή τους στην κυριαρχία της πλουτοκρατίας. Οι δυο τους έχουν σκαρφιστεί ένα πρωτότυπο τρόπο για να αντιταχθούν στην καπιταλιστική κοινωνία της σύγχρονης Γερμανίας επιδιώκοντας να αναστατώνουν πλούσιους προειδοποιώντας τους: «Οι μέρες της αφθονίας είναι μετρημένες». Η πρακτική τους κατατάσσεται στον ακτιβισμό και στερείται ωριμότητας και αποτελεσματικότητας. Ποντάρουν στο να τραβήξουν την προσοχή του κόσμου κι έτσι να βρουν μιμητές για μικρές επαναστάσεις τέτοιου τύπου.

Η φίλη του Peter, Jule, δουλεύει σε bar – restaurant και είναι αναγκασμένη να ανέχεται τις ιδιοτροπίες του αφεντικού αλλά και του κάθε πελάτη, εξαιτίας ενός δυσβάσταχτου χρέους που έχει σε έναν τυπικό εκπρόσωπο της αστική τάξης. Η Jule αγνοεί τις δραστηριότητές των φίλων της , όταν όμως τις ανακαλύψει, θα θελήσει να συμμετάσχει.

Οι τρεις ήρωες θα συναντήσουν τον καταπιεστή της Jule και έτσι αναπάντεχα θα βρεθούν οι τέσσερίς τους να συζητούν για το Μάη του 68’ και για το συμβιβασμό εκείνης της γενιάς. Αυτή η σκηνή αποτελεί την κορυφαία του έργου. Είναι μια συζήτηση που όλοι θέλουμε να κάνουμε με τη γενιά του Πολυτεχνείου. Τη γενιά που αμφισβήτησε, τόλμησε, αγωνίστηκε αλλά αργότερα, σιγά σιγά συμβιβάστηκε, ξέχασε, άλλαξε. Επίσης, Ο Weingartner σ αυτήν τη σκηνή, προσπαθεί να φέρει 'ενώπιως ενωπίω' δύο εκ διαμέτρου αντίθετους κόσμους, αυτούς της άρχουσας καπιταλιστικής τάξης που εκπροσωπεί ο ευκατάστατος μεσήλικας και της προβληματιζόμενης ευρωπαϊκής νεολαίας που εκπροσωπούν οι 'Εκπαιδευτές'. Μέσα από αυτή την ιδιότυπη αναμέτρηση εκφράζεται στην ουσία ο φόβος για το μέλλον αυτής της γενιάς και η ματαιοδοξία της προηγούμενης.

Το Ευρωπαϊκό σινεμά έχει αποδείξει πως μπορεί και θέλει να καταπιάνεται με θέματα που αφορούν τις κοινωνικές τάσεις, αλλά και πως έχει τη διάθεση να διερευνήσει τις ιδέες και τα ιδανικά της νέας γενιάς, πέρα από τα στενά όρια της σεξουαλικότητάς της. Το “Edukators” καταπιάνεται με ένα δύσκολο θέμα επενδύοντας στον έξυπνο διάλογο και όχι τόσο στην πλοκή. Ο σκηνοθέτης τελικά αποφεύγει να εμβαθύνει, μάλλον γιατί όπως φαίνεται ούτε κι ίδιος έχει καταλήξει σε σαφή άποψη για το πώς θα ανατραπεί το παράλογο του σήμερα.

Δηλώσεις του σκηνοθέτη Hans Weingartner

Πολλοί νέοι επιθυμούν μια ριζοσπαστική πολιτική αλλαγή, ωστόσο υπάρχει έλλειψη νέων πολιτικών προτάσεων. Ζούμε σε μια κοινωνία τόσο ατομιστική που η ιδέα της συλλογικής δράσης είναι αδιανόητη. Η ταινία The Edukators αφηγείται την ιστορία της αντίστασης -μια ιστορία ποιητικής αντίστασης. Υπάρχουν πολλές θεματικές συνιστώσες στην ταινία, όμως αυτή που κυριαρχεί είναι η θεματική της επανάστασης, της εξέγερσης. Για την γενιά μου το πρόβλημα είναι ότι δεν γνωρίζουμε πως να μεταφράσουμε την επιθυμία μας για επανάσταση σε δράση: δεν γνωρίζουμε πως να αγωνιστούμε ενάντια στο σύστημα. Σήμερα ζούμε σε μια κοινωνία όπου η επανάσταση έχει πωλητήριο.

(...) Στα είκοσί μου, ήμουν σαν τους ήρωες της ταινίας. Ένας θυμωμένος νεαρός, που ήθελε να ουρλιάξει «Επανάσταση!», «Αλλάξτε τον κόσμο!». Δεν παλεύαμε ως θύματα αδικίας, ή για κάποια αλλαγή θεσμού: νιώθαμε ότι όλο το σύστημα ήταν λάθος. Ήταν κακό για τους εκμεταλλευόμενους και κακό για τους εκμεταλλευτές. Δεν ήταν μόνο ότι ήταν άδικο, αλλά ήταν αποξενωμένο από όλους. Όλοι οι φίλοι μου ένιωθαν το ίδιο αλλά κανείς δε βρήκε κάποια πολιτική ομάδα που να του ταίριαζε ώστε να ενταχθεί. Δε θέλαμε να στρατευτούμε πολιτικά.

(...) Πάντα ενδιαφερόμουν για τον κοινωνικά συνειδητοποιημένο κινηματογράφο. Θαυμάζω τον Μάικλ Μουρ, τον Μάικ Λι και τον Κώστα Γαβρά. Το The Edukators είναι μια ταινία που σκοπό έχει την πολιτική αλλαγή, αλλά δε δίνει καμία έτοιμη, ξεκάθαρη απάντηση, γιατί δεν υπάρχουν τέτοιες απαντήσεις να δώσει κανείς. Το The Edukators είναι μια ταινία για τα δέκα τελευταία χρόνια της ζωής μου που ήθελα να είμαι μέρος μιας πολιτικής κίνησης και ποτέ δεν έβρισκα μία που να λειτουργούσε.

(...) Ένα άλλο θέμα της ταινίας είναι η απελευθέρωση από τους φόβους. Είναι σημαντικό να καταφέρουμε να κατευνάσουμε το άγχος μας, να σταματήσουμε να ανησυχούμε για την ασφάλεια και την προστασία μας. Η ελευθερία είναι πιο δυνατή από την ασφάλεια, αλλά και πιο συναρπαστική. Ανταμείβει καλύτερα. Εχω μια περίεργη αίσθηση του τι σημαίνει να είσαι ανθρώπινος. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι είναι νομάδες. Πρέπει να είναι ελεύθεροι. Και σήμερα, πολλοί λίγοι είμαστε.

(...) Σε μια ταινία όπως το The Edukators, όλα εξαρτώνται από τους ηθοποιούς. Η κάμερα πρέπει να τους ακολουθεί, ώστε να μοιάζει ότι αυτοί καθορίζουν τη φόρμα του κάθε πλάνου. Πρέπει να μοιάζουν και να νιώθουν ελεύθεροι να κινηθούν όπως θέλουν. Η θέση της κάμερας δεν μπορεί ποτέ να καθορίσει τι κάνουν. Αυτή η αντίληψη ταιριάζει με τη ροπή της ταινίας προς την ελευθερία, τον αυθορμητισμό και τη χαρά.

(...) Οι νέοι άνθρωποι είναι από τη φύση τους επαναστάτες. Οι περισσότερες επαναστάσεις έγιναν από νέους γιατί εκεί εστιάζεται όλη η ενέργεια. Αγνή ενέργεια. Η κοινωνία χρειάζεται αυτή την ενέργεια για να εξελιχθεί και να ανανεωθεί. Κάποιος πρέπει να αμφισβητεί όσα πρέπει να αμφισβητούνται, ώστε ότι είναι καλό επιβιώνει και ότι είναι λιγότερο καλό αλλάζει. Αλλά πού βρίσκετε τώρα όλη η ενέργεια; Θέλω οι άνθρωποι να βγαίνουν από το The Edukators και να τους πιάνει το επαναστατικό τους. Μην περιφέρεστε απλώς! Επαναστατήστε! Έχει πλάκα.

(δηλώσεις στις σημειώσεις για την παραγωγή της ταινίας και σε συνέντευξη τύπου κατά την διάρκεια του Φεστιβάλ Καννών 2004)

Σαρόγλου Γιάννης